Οι σκέψεις άσπρο-μαύρο, αφορούν σκέψεις που αγγίζουν τα δυο άκρα. Είναι σκέψεις με τις οποίες κατηγοριοποιούμε τα πάντα σε “καλό” ή “κακό” αγνοώντας τις ενδιάμεσες καταστάσεις. Ο συγκεκριμένος τρόπος σκέψης μας επιτρέπει να αξιολογούμε απλουστευμένα τις εμπειρίες ή τα πρόσωπα γύρω μας διαχωρίζοντας τα σε δυο κατηγορίες. Μάλιστα, μπορεί να μεταβαίνουμε από το ένα άκρο στο άλλο και πολλές φορές αρκεί και μια μόνο ένδειξη για να μας ωθήσει να αλλάξουμε την άποψη μας και να οδηγηθούμε ακριβώς στο αντίθετο συμπέρασμα.
Αυτός ο τρόπος σκέψης έχει ονομαστεί εναλλακτικά και διχοτομημένη ή πολωτική σκέψη ή σκέψη όλα ή τίποτα, ακριβώς για να τονίσει την μεγάλη απόκλιση και την αντίφαση που παρατηρείται ανάμεσα στις σκέψεις.
Η πολωτική σκέψη/σκέψη άσπρο μαύρο αποτελεί μια περίπτωση γνωστικής στρέβλωσης, καθώς ερμηνεύει οτιδήποτε συμβαίνει γύρω μας μέσα από το πρίσμα των δυο άκρων αγνοώντας τις ενδιάμεσες εναλλακτικές. Αποτελεί μάλιστα έναν άκαμπτο τρόπο σκέψης που μας στερεί την σφαιρική οπτική των πραγμάτων και την κατανόηση της περιπλοκότητας και της πολυπλοκότητας της εμπειρίας μας!
Για την τάση να διχοτομούμε τον κόσμο σε άσπρο και μαύρο έχουν μιλήσει πολλοί θεωρητικοί στον χώρο της ψυχολογίας. Ο Freud θεωρούσε ότι η τάση μας να διαχωρίζουμε τον κόσμο σε άσπρο μαύρο είναι ένας τρόπος που χρησιμοποιούμε για να διαχειριστούμε το άγχος μας, αφού τοποθετούμε τα πάντα σε δυο κατηγορίες, χωρίς να χρειάζεται να σκεφτούμε παραπάνω για την περιπλοκότητα όσων συμβαίνουν γύρω μας. Και μάλιστα συνήθως, τοποθετούμε τους άλλους στην πλευρά του κακού, ώστε να αποενοχοποιούμαστε για τα δικά μας λάθη.
Τραυματικά γεγονότα έχει βρεθεί να συνδέονται με την τάση να διατηρούμε έντονα την πολωτική σκέψη ως έναν τρόπο να ερμηνεύουμε όσα μας συμβαίνουν στην ενήλικη ζωή. Μάλιστα σε συνθήκες που μας προκαλούν έντονο άγχος είναι πιθανό να επιστρατεύουμε την πολωτική σκέψη για να αξιολογήσουμε τα πρόσωπα και τις καταστάσεις γύρω μας.
Η διατήρηση της πολωτικής σκέψης, όμως, στην ενήλικη ζωή φαίνεται να επηρεάζει αρκετούς τομείς της ζωής μας. Η πολωτική σκέψη μας οδηγεί να υιοθετούμε μια πιο άκαμπτη στάση στην αλληλεπίδραση μας με άλλους συνανθρώπους μας. Όταν αποδίδουμε, λοιπόν, απόλυτους αρνητικούς χαρακτηρισμούς σε άλλους ανθρώπους, αποθαρρυνόμαστε από να τους γνωρίσουμε καλύτερα και να διαπιστώσουμε εάν όντως ισχύει η γνώμη μας για αυτούς. Στις διαπροσωπικές μας σχέσεις η σκέψη ότι έχουμε πάντα δίκιο και οι άλλοι άδικο οδηγεί δυνητικά σε περισσότερες συγκρούσεις και μειωμένη ικανοποίηση από τις σχέσεις μας, ακόμη και στον χωρισμό με τον ερωτικό μας σύντροφο.
Όσον αφορά την επαγγελματική μας ζωή, η πολωτική σκέψη μπορεί να δυσχεραίνει τις σχέσεις μας με τους άλλους συναδέλφους, αλλά και την επαγγελματική μας ανέλιξη, καθώς είναι πιθανό να δημιουργούμε μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τις επιδόσεις μας (π.χ. είμαι ο καλύτερος στην δουλειά) οι οποίες μπορεί σύντομα να διαψευστούν και να μας οδηγήσουν στο αντίθετο άκρο (π.χ. δεν μπορώ να καταφέρω τίποτα στην δουλειά μου). Οι πολωτικές σκέψεις μπορούν να μας οδηγήσουν ευκολότερα στην παραίτηση ή στην απόλυση συνεργατών μας.
Λαμβάνοντας υπόψη τις αρνητικές επιδράσεις της πολωτικής σκέψης στην ζωή μας, είναι σημαντικό να αρχίσουμε να παρατηρούμε τις σκέψεις και τις φράσεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά και αποτελούν ενδείξεις πολωτικού τρόπου σκέψης. Αναγνωρίζοντας τις πολωτικές σκέψεις, αρχίζουμε να αναζητούμε εναλλακτικές ερμηνείες και χαρακτηρισμούς για να αξιολογήσουμε τις καταστάσεις και τα πρόσωπα στον κοινωνικό μας περίγυρο. Απώτερος στόχος μας είναι να διευρύνουμε την χρωματική παλέτα των χαρακτηρισμών που δίνουμε στους ανθρώπους γύρω μας και σε όσα μας συμβαίνουν καθημερινά!
