Η αναβλητικότητα προκύπτει συνήθως όταν προτιμούμε την άμεση ικανοποίηση ή επιβράβευση από μια δραστηριότητα, από ότι την ικανοποίηση που μπορεί να προέλθει μακροπρόθεσμα μέσα από την εκπλήρωση ενός στόχου. Ένα παράδειγμα αναβλητικότητας είναι όταν αποφεύγουμε να ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα γυμναστικής, επειδή δεν θέλουμε να κουραστούμε, ενώ γνωρίζουμε ότι μακροπρόθεσμα θα βελτιώσει την σωματική μας κατάσταση. Παράλληλα, η αναβλητικότητα εμφανίζεται και όταν επιλέγουμε να αποφύγουμε μια δυσάρεστη δραστηριότητα. Για παράδειγμα, μπορεί να αναβάλλουμε συνεχώς την επίσκεψη στον οδοντίατρο, επειδή φοβόμαστε ότι θα πονέσουμε.
Στην καθημερινότητα μας, όλοι μας τυχαίνει να αποφεύγουμε ή να αναβάλλουμε δυσάρεστες καταστάσεις επιλέγοντας περισσότερο ευχάριστες δραστηριότητες, έχουμε αναλογιστεί, όμως, τις συνέπειες; Πιο συγκεκριμένα, ποιες είναι οι επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει η συνειδητή μας επιλογή να καθυστερούμε στις υποχρεώσεις μας μέχρι την τελευταία στιγμή;
Η αναβλητικότητα ως μια συνηθισμένη αντίδραση σε καθημερινές καταστάσεις, έχει συνδεθεί με χειρότερη ακαδημαϊκή επίδοση και οικονομικές δυσκολίες. Οι συχνές αναβολές στις υποθέσεις μας οδηγούν συχνά σε διαπροσωπικές συγκρούσεις με το κοινωνικό μας περιβάλλον. Επιπλέον, έρευνες έχουν παρατηρήσει ότι η συστηματική αναβλητικότητα σχετίζεται και με χειρότερη σωματική υγεία, καθώς όσο αναβάλλουμε ιατρικές εξετάσεις είναι πιθανότερο να μην ενημερωθούμε εγκαίρως για τις επιπλοκές στην υγεία μας.
Τα συναισθήματα που συνοδεύουν τις συμπεριφορές αναβλητικότητας είναι συνήθως η έντονη ανησυχία, το άγχος, η ντροπή και η ενοχή. Μάλιστα όσον αφορά το άγχος, φαίνεται ότι βραχυπρόθεσμα η αναβολή μιας δραστηριότητας μειώνει το άγχος μας, όμως, μακροπρόθεσμα η αποφυγή εκπλήρωσης της υποχρέωσης αυξάνει το άγχος μας. Παράλληλα, η καθυστέρηση στην διεκπεραίωση των υποθέσεων μας, μας οδηγεί συχνά σε αυτοκατηγορίες και σκληρή αυτοκριτική. Η συνεχής αναβλητικότητα και οι συνέπειες που ακολουθούν συμβάλλουν στην χαμηλότερη ικανοποίηση από την ζωή και στην εκδήλωση συμπτωμάτων κατάθλιψης.
Κατανοώντας τις αρνητικές συνέπειες που έχει η αναβλητικότητα στην ζωή μας, είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε για ποιους λόγους μπορεί να εξακολουθούμε να αναβάλλουμε τις υποχρεώσεις και εάν υπάρχει κάποιο όφελος από αυτή την διαδικασία.
Η αναβλητικότητα μπορεί να συνδέεται με αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό μας. Για παράδειγμα, εάν φοβόμαστε ότι θα αποτύχουμε είναι πολύ πιθανό να αναβάλλουμε την εκτέλεση μιας δραστηριότητας. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η ανασφάλεια για τις προσωπικές μας δυνατότητες έχει βρεθεί να συνδέεται με συμπεριφορές αναβλητικότητας. Παράλληλα, η επιθυμία μας να τελειοποιούμε ότι κάνουμε, μπορεί να μας οδηγήσει στην αναβλητικότητα, καθώς αναμένουμε την τέλεια επίδοση.
Εκτός από τα παραπάνω, η αναβλητικότητα μπορεί να απορρέει και από την προσωπική πλήξη για κάποιες δραστηριότητες ή την απουσία κινήτρων για την πραγματοποίηση τους. Ακόμη, οι δυσκολίες μας να οργανώσουμε τις ενέργειες μας και να κάνουμε μια ρεαλιστική εκτίμηση των δυνατοτήτων μας σε σχέση με τον διαθέσιμο χρόνο, συμβάλλουν σημαντικά στην αναβλητικότητα.
Όσο σημαντικό είναι να κατανοήσουμε τους λόγους που συντηρούμε συμπεριφορές αναβλητικότητας στην ζωή μας είναι και το να αναλογιστούμε τις συνέπειες που έχει η αναβλητικότητα στην ζωή μας. Άραγε πρόκειται για καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των υποθέσεων μας ή ταυτόχρονα και αναβολές στους στόχους μας και τις προσωπικές μας φιλοδοξίες;
Βιβλιογραφία
Rozental, A. & Carlbring, P. (2014). Understanding and Treating Procrastination: A Review of a Common Self-Regulatory Failure, Psychology, 5, 1488-1502. http://dx.doi.org/10.4236/psych.2014.513160
Sirois, F.M., & Pychyl, T.A. (Eds.). (2016). Procrastination, health and well-being. Academic Press.
https://www.ted.com/talks/tim_urban_inside_the_mind_of_a_master_procrastinator
